برنامه‌ریزی برای شـروع سال تحصیلی جدید-بخش دوم
آغاز ماه مهر و مدرسـه با شـادی و سـرور
مانتو شلوار خاکستری برتن با چکمه قرمز واترپروف (ضدآب) به پا و کیف چرم بزرگ بر دوش، در کنار صدای خنده همکلاسی‌هایم یک شوق به زندگی را در من زنده می‌کرد تا همیشه تاریخ و هنوز هم از یادآوری‌اش خشنودم.
به‌خاطر دارم که یک قمقمه پلاستیکی پر از آب هم به کیفم وصل بود و گاه پای‌کشان بر تن خاکی کوچه، سلانه‌سلانه، راه می‌رفتم.
در خیال آن سال‌ها سر برمی‌گردانم. دختر همسایه و همکلاسی‌ام با تشر می‌گویدم: «بدو! دیرمان شد.» بعد لِی‌لِی می‌گیرد و جلوتر از من تقریباً می‌دود. من آهسته می‌روم تا آنجا که پیرزن دکه‌دار محله که در همان حوالی دکه کوچک شیشه‌ای دارد و سیگار و آدامس و بیسکویت مادر می‌فروشد، بعدازظهری که مادرم به دنبالم آمده، جلواش را می‌گیرد و می‌گوید: «دخترت هر روز زیر بار این کیف خمیده‌تر و نحیف‌تر می‌شود، چرا این‌همه کیفش را سنگین می‌کند و همه کتاب‌هایش را هر روز به مدرسه می‌برد، مگر برنامه کلاسی ندارد؟ گاهی کیفش را پشت سرش روی زمین خاکی با بندش می‌کشد. یک رد غبار پشتش درست می‌شود.»
هنوز هم آن کوله سنگین را روی دوش خودم احساس می‌کنم. من بازمانده آن سربازهای کوچکم با ردی از غبار در امتداد قدم‌هایم و هنوز هم با جان‌سختی به‌پیش می‌روم و هر لحظه که در غبار چیزی نمی‌بینم، دست می‌برم به خورشید‌ی که از فردا با اندوخته گذشته پیش رویم می‌تابد.
آماده‌کردن کلاس‌اولی‌ها برای ورود به مدرسه
یکی از روزهای خاطره‌انگیزی که برای هر دانش‌آموزی به‌ویژه کلاس‌اولی‌ها بسیار حائز اهمیت است و به واسطه آن تجربیات جدیدی در زندگی خود به دست می‌آورند. روز اول مهرماه و بازگشایی مدارس است؛ چراکه همه دانش‌آموزان پس از سپری‌کردن تعطیلات تابستان با یک انرژی مضاعف و اعتماد به نفس بالا منتظر شروعی دوباره از تحصیل هستند.
کودک شما هفت‌ساله است. می‌تواند به‌خوبی حدود نیم ساعت تمرکز کند، می‌تواند برخی مسائل را کاملاً توضیح دهد. به‌آسانی و بدون اضطراب مدتی از شما دور باشد. با کودکان دیگر گروه‌های کوچک تشکیل دهد و مدت‌ها با آنها سرگرم شود. لباسش را می‌تواند بپوشد و به‌تنهائی به دستشویی برود و نظافت کند.
مفاهیمی مثل بالا، پایین، عقب جلو و رنگ‌ها را به‌خوبی می‌داند. اسم و فامیل خود را می‌داند و می‌تواند تا ۱۰ بشمارد. او آماده است که به کلاس اول برود و شما شادی‌ای دارید در عمق وجودتان اما این شادی با اضطرابی سخت همراه است. با اضطرابی که نمی‌توانید آن را نادیده بگیرید.
از اطرافیان می‌شنوید که پایه اوّل، پایه سختی است. به دنبال بهترین مدرسه، بهترین معلم و بهترین‌ها برای فرزندتان هستید. برای کم‌کردن این اضطراب و همچنین برای آسان‌تر کردن و هموارکردن راهتان باید دست‌به‌کار شوید. همین‌الان آغاز کنید. کارهایتان را مرتب کنید و بچه‌ها را حاضر کنید. توصیه‌هایی برای آماده‌سازی کودکان برای ورود به کلاس اول، شاید بتواند چراغ راه پرفراز و نشیبتان باشد.
مریم رسولیان یک مشاور درباره پرورش مهارت‌های عمومی به فرزندان توضیح می‌دهد: «اجازه‌گرفتن، سلام‌کردن و با نوبت صحبت‌کردن را در منزل تمرین کنید. به کودک این اطمینان را بدهید که اگر در مدرسه مشکلی داشت، می‌تواند خیلی آسان آن مشکل را با معلم یا مدیر مدرسه در میان بگذارد. بموقع حرف‌زدن بموقع سکوت‌کردن و بموقع اظهار وجود کردن را حتماً به او یاد بدهید. آداب دستشویی رفتن و رعایت بهداشت فردی را به طور کامل در او کنترل کنید. نحوه صحبت‌کردن او را مورد ارزشیابی قرار بدهید. بلند، آرام، مؤدب و دوستانه حرف‌زدن را با او تمرین کنید. دربازی‌های ساده گاهی معلّم شوید، گاهی یک دوست و گاهی خود دانش‌آموز. حتماً قبل از شروع مدرسه او را به مدرسه بیاورید. کلاس‌ها، سرویس بهداشتی، حیاط و دفتر را به او نشان دهید. پوشیدن و در آوردن لباس‌ها و کفش‌ها را بارها و بارها با او تمرین کنید. هنگامی که برای او وسیله‌ای می‌خرید، حتماً او را همراه ببرید. (خرید وسایل را زیاد به تعویق نیندازید. این امر برای کودک پر از شادی و نشاط است. اجازه بدهید تا چند هفته مرتب وسایلش را چک کند و با آنها ارتباط برقرار کند.) در خرید کیف مدرسه نهایت دقت را به خرج بدهید. برای کودک کیفی بخرید که اندازه و جنس مناسبی داشته باشد. کیف بچه‌ها ترجیحاً از نوع کوله‌پشتی باشد، اما دسته‌ای هم برای حمل آسان داشته باشد.»
وی در ادامه می‌افزاید: «بهتر است کیف حالت ایستاده داشته باشد تا کنار پای کودک روی زمین قرار بگیرد و دسترسی کودک به وسایل را ساده‌تر کند. کیف باید دارای چند جیب متعدد باشد تا طبقه‌بندی وسایل برای کودک میسر باشد. نگهداری و حفظ وسایل را به او یاد بدهید. وسایلش را برایش معرّفی کنید و موارد استفاده و مکان آن را در کیف و یا جامدادی برایش توضیح دهید. دفتر‌هایش را جلو چشمش جلد کنید و اسم و فامیلش را روی همه وسایلش بچسبانید. شم کودک را با مارک مدادرنگی و سایر وسایل آشنا کنید. استفاده از لیوان و دستمال و سایر وسایل مربوط به طرز خوردن تغذیه در مدرسه را در منزل تمرین کنید. پیاده و سوارشدن به سرویس و آداب استفاده از سرویس و نکات ایمنی را به آموزش دهید. سعی کنید با برنامه‌ریزی دقیق و مرتّب، اضطراب ناشی از جاماندن از سرویس را به حداقل برسانید. در منزل به او مسئولیّت بدهید. این امر موجب پرورش حس دقت، اتکابه‌نفس و مسئولیت‌پذیری در وی می‌شود.»
چگونه مهارت‌های عملی و تحصیلی را تقویت کنیم؟
بدیهی است که پدر و مادر به‌عنوان والدین، فشار زیادی را برای اطمینان از موفقیت فرزندانتان در مدرسه احساس کنند. تحقیقاتی وجود دارد که نشان می‌دهد هر مقطع از تحصیلات فرزند شما چقدر مهم است و موفقیت حتی در سال‌های ابتدائی دبستان چگونه می‌تواند در عملکرد فرزندتان در سال‌های آینده تفاوت ایجاد کند؟ در این مسیر حتماً نیاز نیست که شما یک والد آموزش‌دیده یا یک معلم حرفه‌ای باشید تا به فرزندان خود کمک کنید؛ تنها با رعایت چند نکته می‌توانید این مسیر را هموارتر کنید.
مسئله‌ای که در ابتدای دبستان بیشترین اهمیت و تأثیر را دارد، یادگیری اصول اساسی است که تحصیلات آینده فرزند شما بر آن استوار است. این بدان معناست که به‌عنوان والدین، هرچه بیشتر به راهنمایی دانش‌آموز خود از طریق اصول اولیه بپردازید، آنها را برای موفقیت در آینده آماده‌تر می‌کنید.
رکنا صبوحی یک فرهنگی و مدیر آموزشی برایمان تبیین می‌کند: «عشق به خواندن و سوادآموزی را در فرزند خود به وجود آورید. توانایی خواندن یکی از قوی‌ترین مهارت‌هایی است که می‌توان به فرزندان آموخت. ما مدام در حال مطالعه هستیم و می‌دانیم خواندن فواید بی‌شماری دارد؛ از گسترش دایره لغات و بهبود ارتباط مغز گرفته تا کاهش استرس و.... برخی افراد به‌سادگی عمل مطالعه را انجام می‌دهند، اما برخی دیگر در آن مشکل دارند یا به‌سادگی از آن لذت نمی‌برند. افراد وقتی مهارت خواندن را توسعه دهند و زمان زیادی را برای تمرین آن صرف کنند، می‌توانند یاد بگیرند که عاشق خواندن باشند. به‌عنوان والدین سعی کنید عشق به خواندن را در وجود فرزندان خود بپرورید؛ این یکی از بزرگ‌ترین هدایایی است که می‌توانید به آنها اهدا کنید.
یک راه مناسب برای تشویق دانش‌آموزان دبستانی به خواندن این است که زمانی را در روز برنامه‌ریزی کنید که به دور از تکنولوژی (موبایل، رایانه، تلویزیون و...) باشید و با هم بنشینید کتاب بخوانید. بسیاری از خانواده‌ها این کار را قبل از خواب انجام می‌دهند، اما شما می‌توانید این عادت را در زمان دلخواهتان با دانش‌آموز کلاس‌اولی خود تمرین کنید.»
عبدالله صداقت‌پیشه یک دبیر ریاضی می‌گوید: «ریاضی را به بخشی از زندگی روزمره تبدیل کنید. یکی دیگر از مهارت‌های تحصیلی که فرزندان شما در هر روز از زندگی خود استفاده می‌کنند، ریاضی است. شاید آنها هرگز در مشاغلی کار نکنند که به حل مسائل حسابداری پیشرفته نیاز داشته باشد، اما حداقل باید بتوانند درصد تخفیف‌ها را محاسبه کنند، قادر به پس‌انداز باشند و یا بلد باشند مقدار مواد اولیه غذائی را در آشپزخانه و یا حین خرید اندازه بگیرند. شاید ریاضیات در فرهنگ ما آن‌چنان محبوب نباشد، اما باید دانست این مسئله در زندگی نقش اساسی دارد. اگر می‌خواهید فرزندانتان به ریاضیات علاقه‌مند شوند، مقطع ابتدائی زمان بسیار خوبی برای شروع است. برای لذت‌بردن از این علم کافی است چند بازی‌ِ ریاضی پیدا کنید و خانوادگی به انجام آن بپردازید. یا اینکه فرزندان خود را در کارهای اصلی خانه مانند آشپزی یا ساخت‌وساز مشارکت دهید؛ این کار باعث می‌شود کودکان به درک عمیق‌تر ریاضی در زندگی روزمره و کاربرد آن پی ببرند.»
محدثه کشت‌کار یک مشاور مدرسه می‌گوید: «خوب گوش‌دادن را به فرزند خود بیاموزید. فراتر از مهارت‌های عملی تحصیلی مانند خواندن و ریاضیات، مقطع دبستان موقعیت ایده‌آلی برای کودکان جهت یادگیری مهارت‌های اجتماعی است که برای باقی عمر مفید خواهد بود. یادگیری چگونگی «گوش‌دادن» و «توجه‌کردن» یکی از این مهارت‌هاست. توانایی توجه بیشتر شبیه یک عادت است که قابلیت پرورش دارد. کودک شما در کلاس اول به طور طبیعی در حال یادگیری این مهارت است که چگونه تمرکز و توجه خود را به معلم معطوف کند. با آموزشِ گوش‌دادن و توجه‌کردن به دانش‌آموز کلاس‌اولی خود در خانه، به او کمک می‌کنید تا از تحصیل در مدرسه بهره بیشتری ببرد. به طور مثال با فرزند خود به گفت‌وگو بنشینید یا خاطره‌ای برایش تعریف کنید و از او بخواهید با دقت به حرف‌هایتان گوش دهد و اگر جایی برایش ابهام پیش آمد، بپرسد. سپس در پایان، از او درباره صحبت‌هایتان چند سؤال بپرسید که ببینید کودک چقدر روی حرف‌هایتان متمرکز بوده است. بدین صورت، شما هم مهارت گوش‌دادن و هم توجه را در کودک به کار گرفته‌اید.
حس مسئولیت‌پذیری و استقلال را در فرزند خود تقویت کنید. کلاس اول زمان بسیار خوبی برای تشویق کودک به پذیرش مسئولیت در بخش‌های خاصی از زندگی است. خارج از مسئولیت‌های خانه، انجام‌دادن تکالیف مدرسه یک گزینه عالی برای آشنایی با حس مسئولیت‌پذیری است. از طرفی اگر فکر می‌کنید دانش‌آموز کلاس‌اولی شما به‌اندازه کافی بالغ است که بتواند تنهائی از عهده انجام تمام تکالیفش برآید، او را تشویق کنید تا به طور مستقل کارهای مدرسه خود را مدیریت کند یا اگر از امنیت مسیر دبستان اطمینان دارید، گاهی به او بگویید تنها به مدرسه برود و برگردد. این شاید اولین و کوچک‌ترین قدم برای تمرین استقلال فردی باشد.»
برگشت به کلاس درس با برنامه‌ریزی
سه ماه اول سال مهم‌ترین زمان برای شکل‌گیری و رشد شخصیت، یادگیری، آمادگی برای پیشرفت و تغییر ویژگی‌های رفتاری است؛ بنابراین مهم است که این دوره زمانی را چگونه بگذرانید و در آخر سال تحصیلی، هویت شما چگونه خواهد بود؟
مسعود اقتداری یک مشاور تحصیلی می‌گوید: «با کمی برنامه‌ریزی، می‌توانید چالش‌های بازگشت به مدرسه را مدیریت کرده و به هیجان شروع فصل جدیدی در زندگی خود تمرکز کنید.»
وی در ادامه می‌گوید: «توصیه‌های زیر برای والدین است و شما دانش‌آموزان نیز می‌توانید از آنها استفاده کنید.»
یک هفته قبل از شروع مدرسه:
بسیاری از مدارس لیست‌های مهم کلاس‌ها مانند لوازم‌التحریر موردنیاز مدرسه، اسامی همکلاسی‌ها، معلمان و... را در اختیار شما قرار می‌دهند. درصورتی‌که معلمان فرزند شما تغییر کرده‌اند یا اینکه بهترین دوست او در کلاس دیگری است، او را آماده کنید و برای معلم‌ها و همکلاسی‌های جدید هیجان نشان دهید.
قوانین مدرسه را از وب‌سایت بررسی و آنها را با فرزند خود مرور کنید.
یک هفته قبل از مدرسه زمان خوبی برای صحبت در مورد انتظارات تحصیلی فرزند شماست. با او درباره برنامه درسی و چیزهای سرگرم‌کننده‌ای که او دوست دارد، صحبت کنید.
با فرزند خود در مورد شروع مدرسه صحبت کنید. از او بپرسید که چه نگرانی‌هایی دارد و برای کمک به او چه کاری می‌توانید، انجام دهید.
صبح‌ها زود بیدار شوید، آماده شده و بموقع از خانه خارج شوید.
فهرست‌های لوازم‌التحریر موردنیاز را مرور کنید تا مطمئن شوید که چیزی از قلم نیفتاده است.
شب قبل از شروع مدرسه:
صحبت‌های کودکتان را در مورد سال تحصیلی جدید باعلاقه دنبال کنید. او ممکن است بخواهد در مورد روز اول صحبت کند یا ترجیح دهد آن را نادیده بگیرد. درهرصورت به تصمیم او احترام بگذارید.
ناهار را با کمک فرزندتان آماده کنید. یا اگر به‌اندازه کافی بزرگ شده است، از او بخواهید خودش ناهار را آماده کند. اگر فرزند شما مایل است که ناهار را از مدرسه تهیه کند، کارت مخصوص ناهار یا پول موردنیاز را در کوله‌پشتی او قرار داده و یادآوری کنید که آن را کجا قرار داده‌اید.
به کودک خود کمک کنید کوله‌پشتی خود را برای فردا آماده کند. به او کمک کنید لباس‌هایش را اتوکرده و آویزان کند. هرگونه کاری که نیاز است را برای صبحانه انجام دهید تا صبح با آمادگی کامل و در سریع‌ترین زمان ممکن آماده شده و میل کند. ساعت زنگ‌دار یا هشدار تلفن همراه را برای ساعت مناسب تنظیم کند.
برنامه‌ریزی برای اولین روز مدرسه:
او را چند دقیقه زودتر از آنچه فکر می‌کنید لازم است بیدار کنید تا مطمئن شوید که سرویس مدرسه را از دست نمی‌دهد. برای صرف صبحانه‌ای حاوی پروتئین وقت بگذارید: این صبحانه شامل مقداری پنیر، تخم‌مرغ، کره بادام‌زمینی است.
سعی کنید قبل از خروج از خانه، اطمینان حاصل کنید که هر کس آنچه را نیاز دارد، برداشته است.
اگر وقت دارید، عکس بگیرید! سال‌ها بعد تصاویر روز اول مدرسه خاطره‌ای ارزشمند خواهد بود.
قبل از اینکه به کلاس بروند، فرزندان خود را در آغوش بگیرید و آنها را کمی تشویق کنید.
برنامه‌ریزی روزهای مدرسه:
برنامه درسی هفتگی خود را یادداشت کنید.
برنامه‌های عصرها، آخر هفته و کلاس‌های آنلاین نیز بهتر است یادداشت شود تا سازماندهی شوند.
کارهای شخصی، قرارها، تغذیه و هر موردی که مربوط به خودتان هست را بنویسید. این پلنر (دفتر برنامه‌ریزی) برای شماست، نیازی نیست حتماً کارهای درسی را یادداشت کنید.